Prawo do zachowku przysługuje określonej osobie uprawnionej (zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy), która nie została powołana do spadku po śmierci spadkobiercy, ani też za życia spadkodawca nie przekazał jej darowizny, która może być zaliczona na należny jej zachowek. Prawo to wynika z treści art. 991 § 1 k.c. (kodeksu cywilnego), zgodnie z którym, zstępnym (tj. dzieciom, wnukom itd.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Uprawnionym do zachowku przysługują roszczenie o zachowek także względem osób obdarowanych przez spadkodawcę za życia. Zgodnie z art. 994 § 1 k.c. przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. W przypadku zatem dokonanych przez spadkodawcę darowizny za życia, która w rezultacie prowadzi do uszczuplenia przyszłej masy spadkowej, przy obliczaniu należnego zachowku doliczone do spadku będą wszystkie takie darowizny (poza darowiznami w drobnych prawach życia codziennego), dokonane nie więcej niż przed 10 laty licząc od otwarcia spadku, a także te darowizny, które zostały dokonane przez spadkodawcę ponad 10 laty, ale na rzecz najbliższej rodziny (osób uprawnionych do zachowku).
Wysokość należnego zachowku uzależniona jest od tego czy uprawniony do zachowku jest nieletni lub trwale niezdolny do pracy, albowiem w takim przypadku przysługujący mu zachowek wynosiłby dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału. Aby zatem obliczyć wartość przysługującego zachowku należy ustalić udział spadkowy osoby uprawnionej do zachowku. W myśl art. 931 k.c. (kodeksu cywilnego), do spadku z mocy ustawy powołani są w pierwszej kolejności, współmałżonek oraz dzieci spadkodawcy. Każdy z tych spadkobierców dziedziczy w części równej, jednakże udział współmałżonka w dziedziczeniu nie może być mniejszy niż ¼ całości spadku. Należy jednak pamiętać, że do spadku wchodzi jedynie majątek jaki przysługiwał spadkodawcy. W przypadku spadkodawcy, który pozostawał przed śmiercią w związku małżeńskim, w którym obowiązywała ustawowa wspólność majątkowa, do spadku co do zasady wchodzi połowa tego majątku wspólnego.
Zakładając zatem, że w opisanym stanie faktycznym spadkodawca miał jednie dwóch spadkobierców ustawowych i ustanowił jedynym swoim spadkobiercą, na podstawie testamentu jedno z dzieci, w takim przypadku Panu jako zstępnemu (jeżeli w testamencie nie został Pan pozbawiony prawa do zachowku), przysługuje roszczenie o zachowek. Jeżeli nie jest Pan trwale niezdolny do pracy ani nieletni, przysługujący Panu zachowek wynosi połowę wartości udziału, który by Panu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W tym wypadku dla potrzeb obliczenia zachowku dolicza się dokonaną darowiznę kwoty pieniędzy jaką spadkodawca uczynił przed śmiercią w wysokości 120 tys. zł. Jeżeli oprócz tych pieniędzy spadkodawca nie pozostawił innego majątku, Pana roszczenie o zachowek wynosi 30.000 zł (1/2 wartości przysługującego Panu udziału spadkowego).
