Czy mogę wykorzystać wizerunek, zdjęcie Einsteina do reklamy adresu internetowego? Strona w swojej nazwie posiada zwrot „inteligentne”, które poprzez skojarzenie ze zdjęciem fizyka wzmocniłoby zainteresowanie jej zawartości.
Wizerunek człowieka jest zgodnie z art. 23 KC zaliczany do jego dóbr osobistych podlegających ochronie niezależnie od tego, czy wskutek posłużenia się nim w sposób bezprawny, a więc bez zgody zainteresowanego, przez osobę trzecią, doszło do naruszenia innych dóbr osobistych człowieka, jak cześć czy godność. Zakres ochrony wizerunku w sposób szczegółowy określa art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który uznaje, że rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. Już samo przyjęcie zapłaty za pozowanie uważa się za udzielenie zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku może być jednak w każdym przypadku cofnięta.
Przepis art. 81 ust. 2 u.p.a. zawiera także zwolnienie z obowiązku uzyskiwania zgody na rozpowszechnianie wizerunku stwierdzając, że zezwolenia osoby nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
-
osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
-
osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
Możemy zatem stwierdzić, że dopuszczalne jest rozpowszechnianie wizerunku osób powszechnie znanych. Za takie osoby są niewątpliwie uznane te, które weszły do historii, przy czym chodzi także o osoby współczesne, które historie tworzą. Przyjmuje się jednak, że dozwolone rozpowszechnianie wizerunku tych osób nie jest nieograniczone. W szczególności uznaje się, że nie jest dopuszczalne komercyjne wykorzystywanie wizerunku osób znanych. Takie wykorzystanie narusza prawo nie tylko prawo do prywatności (osoby żyjącej), ale także prawo do czci lub do kultu pamięci osoby bliskiej. Można zatem stwierdzić, że rozpowszechnianie wizerunku osoby znanej w celach komercyjnych, narusza prawo takiej osoby do osobistego prawa do persony. W doktrynie pojawiają się jednak spory w jakim zakresie po śmierci osoby, należy chronić wizerunek osoby.
W myśl art. 83 u.p.a. do roszczeń w przypadku rozpowszechniania wizerunku osoby na nim przedstawionej oraz rozpowszechniania korespondencji bez wymaganego zezwolenia osoby, do której została skierowana, stosuje się odpowiednio przepis art. 78 ust. 1 ustawy, roszczeń tych nie można dochodzić po upływie dwudziestu lat od śmierci tych osób. Z przepisów można wywieść przekonanie, że prawo do ochrony wizerunku jest dziedziczone, jednakże gaśnie ono z upływem 20 lat od śmierci. Nie gaśnie jednak prawo do kultu i pamięci po osobie zmarłej, stąd może ono stanowić podstawę do zakazania rozpowszechniania wizerunku. W szczególnych przypadkach wizerunek ten może podlegać jednak znacznie szerszej ochronie także po śmierci osoby. Zgodnie z ustawą z dnia 3 lutego 2001 roku o ochronie dziedzictwa Fryderyka Chopina, utwory Fryderyka Chopina i przedmioty z nim związane stanowią dobro ogólnonarodowe podlegające szczególnej ochronie. Nazwisko Fryderyka Chopina i jego wizerunek są chronione odpowiednio na zasadach dotyczących dóbr osobistych. Polskie przepisy nie przewidują takiej ochrony dla wizerunku i twórczości Alberta Einsteina, co nie wyklucza tej ochrony na gruncie prawa międzynarodowego.
Reasumując, z przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie wynika ochrona wizerunku Alberta Einsteina, nie mniej jednak wizerunek ten może być chroniony przez właściwe przepisy prawa międzynarodowego lub stosowne ograniczenia związane z ochroną patentową np. w USA, stąd naszym zdaniem należałoby zachować ostrożność z wykorzystywaniem wizerunku dla celów komercyjnych.
