Postępowania o nakazanie dłużnikowi wydanie udziału w nieruchomości i postepowanie o opróżnienie lokalu (eksmisja), są to dwa różne postępowania prawne, toczące się według odrębnych przepisów. Postępowanie o opróżnienie lokalu mieszkalnego (eksmisja) prowadzone jest jedynie na podstawie wyroku sądu nakazującego opróżnienie przez określone osoby zajmowany lokal.
Jeżeli chodzi o procedurę, to w pierwszej kolejności należy wezwać na piśmie osoby mającej opuścić dobrowolnie lokal. Należy tej osobie wyznaczyć czas na dobrowolne opróżnienie lokalu, a po jego upływie można złożyć pozew o eksmisję. Powództwo o eksmisję należy złożyć w sądzie rejonowym, w okręgu którego jest położona ta nieruchomość (art.37 k.p.c.). Do pozwu należy dołączyć wszelkie dowody w sprawie, w tym właśnie wezwanie do dobrowolnego opróżnienia lokalu, wraz z dowodem doręczenia, oraz wskazać na inne posiadane dowody, w opisanym stanie np. należy wskazać odpis orzeczenia sądu dotyczącego zobowiązania do wydania udziału w nieruchomości. Sąd po zapoznaniu się z całością sprawy wyda stosowny wyrok. W wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu lub jego braku do otrzymania lokalu socjalnego przez osobę, której wyrok dotyczy.
Zgodnie z ustawą z dnia 21 czerwca 2001 roku, o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, właściciel mieszkania może wytoczyć powództwo o nakazanie przez sąd opróżnienia lokalu. W wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży nie na właścicielu lokalu mieszkalnego a na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu.
Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego (czyli eksmisji na bruk) jedynie wobec:
1) kobiety w ciąży,
2) małoletniego, niepełnosprawnego lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą,
3) obłożnie chorych,
4) emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej,
5) osoby posiadającej status bezrobotnego,
6) osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały – chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany.
Po wydaniu wyroku i jego uprawomocnieniu się, należy złożyć do tego samego sądu wniosek o nadanie klauzuli wykonalności na ten wyrok (wyrok taki musi być opatrzony klauzulą wykonalności, aby stanowił tytuł wykonawczy). Na podstawie tego tytułu wykonawczego wierzyciela może złożyć wniosek do komornika o eksmisję.
