Ustawa z dnia 02.06.1994 roku o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych powierzyła gminom zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samorządowej oraz gospodarowanie komunalnym zasobem mieszkaniowym, obejmującym głównie, ale nie wyłącznie lokale stanowiące własność gmin i komunalnych osób prawnych. Przepisy tej ustawy stosowane były także uzupełniająco do lokali mieszkalnych będących w gestii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Przepisy tej ustawy na podstawie art. 39 jednakże zostały uchylone i zastąpiona przez regulacje z ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Przepisów ustawy nie stosuje się do lokali będących w dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, jednakże w myśl art. 3 ust. 2 tej ustawy, do lokali będących w dyspozycji ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub podległych mu organów, do lokali będących w dyspozycji jednostek organizacyjnych Służby Więziennej oraz do lokali pozostających i przekazanych do dyspozycji Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Szefa Agencji Wywiadu, przepisy ustawy stosuje się, jeżeli przepisy odrębne dotyczące tych lokali nie stanowią inaczej. W przypadku najmu lokalu należy stosować przepisy Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie warunków najmu lokali mieszkalnych pozostających w zarządzie jednostek organizacyjnych Policji z dnia 8 lipca 2004 roku. Rozporządzenie reguluje warunki najmu lokali mieszkalnych znajdujących się w budynkach będących własnością Skarbu Państwa pozostających w zarządzie jednostek organizacyjnych Policji, a także sposób obliczania czynszu najmu, prawa i obowiązki najemcy oraz wynajmującego, a także części składowe czynszu najmu i okoliczności wpływające na jego wysokość.
W opisanym stanie faktycznym mamy do czynienia ze stosunkiem najmu, który zgodnie z art. 691 k.c. w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego powoduje, że w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą, a nadto stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci. W razie braku osób które wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego z mocy ustawy, najem wygasa.
Stałe zamieszkiwanie z najemcą do chwili jego śmierci jest jedyną przesłanką wstąpienia w stosunek najmu lokalu mieszkalnego osób określonych w art. 691 k.c. Stałe zamieszkiwanie w lokalu mieszkalnym oznacza, że lokal ten stanowi centrum życiowe określonej osoby. Chodzi tu o zamieszkiwanie w takim lokalu, w którym koncentruje się całe życie osoby. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29.09.1998 roku sygn. akt II CKN 910/97 stwierdził, że materialnoprawną przesłanką uwzględnienia powództwa wytoczonego na podstawie art. 691 k.c. jest wspólne zamieszkiwanie osoby razem z najemcą, a więc określony stan faktyczny, a nie stan prawny wynikający z treści decyzji administracyjnej o zameldowaniu. Z tego też względu decydujący jest stan faktyczny, czyli to czy osoba uprawniona do wejścia w stosunek najmu faktycznie zamieszkiwała z najemcą do chwili jego śmierci. Jeżeli osoba uprawniona zgodnie z treścią art. 691 k.c. nie spełnia przesłanek do ustalenia, iż weszła w stosunek najmu, wówczas najem wygasa, a lokal mieszkalny należy wydać.
Reasumując, w naszej ocenie, w opisanym stanie faktycznym wszedł Pan z mocy prawa w stosunek najmu po zmarłej matce. Tym samym na Panu spoczywają wszelkie prawa i obowiązki jako najemcy lokalu. W przypadku sporu z zarządcą lub właścicielem lokalu może Pan dochodzić swoich praw na drodze powództwa o ustalenie istnienia stosunku najmu. Natomiast posiadanie innego lokalu mieszkalnego (nawet ze służebnością) może stanowić podstawę do wypowiedzenia panu tego stosunku najmu.
