Pewna osoba jest właścicielem mieszkania, przy czym nie mieszka w tym mieszkaniu, lecz je wynajmuje lokatorom, pobierając za to opłaty. Faktu tego nie zgłosił w Urzędzie Skarbowym i nie odprowadza z tego tytułu podatków. Ponieważ nie ma stałego zatrudnienia, złożył w MOPS wniosek o przyznanie dodatku mieszkaniowego (na mieszkanie, które wynajął lokatorom) i go otrzymał. Jaka jest w świetle obowiązującego prawa, kwalifikacja tej sytuacji? Mieszkanie znajduje się w budynku, którym zarządza wspólnota mieszkaniowa. Zarząd wspólnoty wie o tej sytuacji, gdyż pieniądze wpływają na konto wspólnoty, jednak nic w tej sprawie nie robi. Czy tym samym narusza prawo? Jeśli osoba ta dodatkowo pobiera zasiłek dla bezrobotnych, jak wygląda ocena prawna jego czynu i jakie sankcje mu za to grożą?
Odpowiedź
Z opisanego stanu faktycznego wynika, że doszło do naruszenia wielu przepisów prawa. Przede wszystkim właściciel nieruchomości uzyskuje przychód z wynajmu lokalu mieszkalnego, co nie zostało zgłoszone w deklaracji do opodatkowania, nie został odprowadzony w tym zakresie także należny podatek. Działanie takie stanowi czyn zabroniony z art. 54 § 1 (k.k.s.) kodeksu karnego skarbowego, zgodnie z którym podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. Za podatnika w tym przepisie należy uważać zgodnie z treścią art. 7 § 1 Ordynacji podatkowej osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 01.12.2005 roku sygn.. akt IV KK 122/05 stwierdził, że w znaczeniu, w jakim pojęcie podatnik użyte zostało w przepisach rozdziału 6 Kodeksu karnego skarbowego – podatnikiem jest tylko ten, czyj obowiązek podatkowy ma swe źródło w przepisach ustawy podatkowej, określających zobowiązany podmiot oraz przedmiot i stawkę opodatkowania. W przypadku umowy najmu podatnikiem jest wynajmujący, który uzyskuje przychód w postaci czynszu najmu. Przychód ten zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podlega zgłoszeniu, a od niego podatnik winien odprowadzić należny podatek dochodowy.
Dalsze działania związane z podaniem nieprawdziwych danych celem uzyskania zasiłku dla osób bezrobotnych oraz dodatku mieszkaniowego także mają cechy czynów zabronionych i w zależności od okoliczności mogą one być zakwalifikowane jako np. oszustwo (wprowadzenie w błąd w celu uzyskania korzyści majątkowej). Ponadto w myśl przepisu art. 7 ust. 4a ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o dodatkach mieszkaniowych, przed złożeniem oświadczenia o stanie majątkowym, pracownik przeprowadzający wywiad środowiskowy poucza składającego oświadczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Złożenie zatem nieprawdziwego oświadczenia skutkować będzie odpowiedzialnością karną za popełnienie przestępstwa z art. 233 § 1 k.k. (Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3).
Jeżeli chodzi natomiast o brak działania (złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa) przez wspólnotę mieszkaniową, to wspólnota taka tak jak każdy obywatel ma społeczny obowiązek powiadomienia o tym organów ścigania. Zgodnie z treścią art. 304 § 1 k.p.k. (kodeksu postepowania karnego), każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Szczególny obowiązek przepisy prawa nakładają na instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu. Instytucje te są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa (art. 304 § 2 k.p.k.). Wynikający z art. 304 § 2 k.p.k. obowiązek denuncjacji obejmuje jedynie instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu.
Na innych podmiotach prawny obowiązek denuncjacji spoczywa w myśl przepisu art. 240 § 1 k.k. w zakresie posiadania wiarygodnej wiadomości o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, 127, 128, 130, 134, 140, 148, 163, 166 lub 252 kodeku karnego. Chodzi zatem głównie o ciężkie przestępstwa dotyczące działań terrorystycznych, zamachu stanu, zamach na życie prezydenta, zabójstwa, sprowadzenia niebezpieczeństwa, piractwo i wzięcie zakładnika. Ustawa wymaga od zawiadamiającego, by posiadał on wiarygodną wiadomość. Niespełnienie obowiązku wynikającego z art. 240 § 1 k.k. zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3. Por. jednak § 2 i 3 art. 240 k.k. Oznacza to, że w opisanym stanie faktycznym wspólnota mieszkaniowa nie ma obowiązku składać zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa karnoskarbowego z art. 5 4 k.k.s. lub podawania nieprawdziwych informacji w związku z uzyskiwaniem dodatku mieszkaniowego lub zasiłku dla osób bezrobotnych.
