Chcę sprzedać swoje mieszkanie i kupić drugie (bliżej pracy). Mój ojciec jest w zakładzie opieki dla ludzi starszych. Czy jak sprzedam to mieszkanie, to będzie to dla mnie przychód? Czy w związku z tym będę musiał łożyć na opłatę pobytu ojca w tym zakładzie? Teraz, to mnie na to nie stać, mam małe dochody i to opieka społeczna płaci za ten pobyt. Podkreślam, że przychód ze sprzedaży mieszkania będzie przeznaczony na zakup innego mieszkania, ale to potrwa i przez jakiś czas te pieniądze będą na koncie w banku.
Odpowiedź:
Zgodnie z art. 18 przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych środków publicznych – świadczeniobiorca przebywający w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, pilęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej, który udziela świadczeń całodobowych, ponosi koszty wyżywienia i zakwaterowania. Miesięczną opłatę ustala się w wysokości odpowiadającej 250% najniższej emerytury, z tym że opłata nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70% miesięcznego dochodu świadczeniobiorcy w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej. W przypadku osób , które nie ukończyły 18. roku życia (a jeżeli kształci się dalej – do ukończenia 26 roku życia) opłatę ustala się w wysokości odpowiadającej 200% najniższej emerytury z tym, że opłata nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70% miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.
Z powyższych przepisów wynika, że koszty pobytu w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, pilęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej, który udziela świadczeń całodobowych, ponosi świadczeniobiorca. Jeżeli nie jest on w stanie tych kosztów ponieść, wówczas koszty takie mogą zostać poniesione bądź to przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (jeżeli świadczeniobiorca spełnia odpowiednie warunki do udzielenia takiej pomocy), bądź też winny zostać poniesione przez członków najbliższej rodziny. Obowiązek ponoszenia kosztów utrzymania (obowiązek alimentacyjny) wynika wprost z przepisów kodeksu rodzinnego i wychowawczego. Zgodnie z art. 128 k.r.o. (kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.
Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Oczywiście obowiązek alimentacyjny nie powstaje, jeżeli uprawniony do alimentacji posiada dochody lub majątek wystarczający na pokrycie kosztów jego utrzymania.
Jeżeli osoba przebywająca w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, pilęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej, nie ma środków na opłacenie tego pobytu, to na podstawie art. 103 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej kierownik ośrodka pomocy społecznej i kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie może, w drodze umowy, ustalić z małżonkiem, zstępnymi lub wstępnymi wysokość świadczonej przez nich pomocy na rzecz osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia. Kierownik ośrodka pomocy społecznej ustala w drodze umowy z małżonkiem, zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu wysokość wnoszonej przez nich opłaty za pobyt tego mieszkańca w domu pomocy społecznej, biorąc pod uwagę wysokość dochodów i możliwości. Wszystko zatem zależy od określonego stanu faktycznego.
Jeżeli chodzi o pojęcie dochodu w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej to pojęcie odrębne od pojęcia dochodu na gruncie np. prawa podatkowego. Ustawa o pomocy społecznej, ze względu na cele jakim służyć mają uregulowane w niej instytucje prawne, wprowadza niezależny od wszelkich innych regulacji sposób obliczania dochodu, zaliczając do jego źródeł wszelkie pożytki, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, z wyjątkiem tych, które ustawodawca wyliczył w art. 8 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej. W myśl tego przepisu dochodu nie wlicza się jedynie:
1) jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego;
2) zasiłku celowego;
3) pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty;
4) wartości świadczenia w naturze;
5) świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych.
Reasumują, w opisanym stanie faktycznym w razie zbycia nieruchomości dochód uzyskany z tego tytułu (niezależnie czy podlega on zaklasyfikowaniu do dochodu na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie oznacza, że nie będzie on kwalifikowany do dochodu na podstawie art. 8 ustawy o pomocy społecznej. Nie ma w tym zakresie znaczenie sposób przeznaczenia środków uzyskanych ze sprzedaży lokalu mieszkalnego. Należy bowiem odróżnić wyłączenie określonych źródeł z podstaw opodatkowania od zaliczenia ich do dochodu, obliczanego w kontekście kryterium dochodowego dla świadczeń z pomocy społecznej. Do dochodów, w oparciu o regulację art. 8 ust. 3 i 4 ustawy o pomocy społecznej zalicza się wszelkie dochody (w tym także np. pożyczki lub kredyty), które mogą stanowić źródło utrzymania w okresie dysponowania środkami z nich pochodzącymi, a nie są zaliczane do dochodu w rozumieniu przepisów prawa podatkowego[1]. W tym zakresie korzystniejszym zatem rozwiązaniem była by zamiana mieszkania. W razie dokonania jego zbycia uzyskany ze sprzedaży dochód będzie podlegał wliczeniu do dochodu ustalonego zgodnie z przepisami ustawy o pomocy społecznej. Pomoc społeczna organizowana przez Państwo ma charakter wyjątkowy i zastępczy, w stosunku do pomocy świadczonej przez zobowiązanych do tego członków rodziny.
Radca prawny
[1] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Szczecinie z dnia 26 października 2011 roku sygn. akt II SA/Sz 499/11