Każda osoba, która chce korzystać ze świadczeń zdrowotnych w ramach ubezpieczenia w Narodowym Funduszu Zdrowia, powinna posiadać prawo do ubezpieczenia, np. ubezpieczyć się dobrowolnie. Jeżeli tego nie uczyni, nie posiada ubezpieczenia to ponosi ona samodzielnie koszty udzielonych jej świadczeń. Opieka medyczna dla osoby nie posiadającej ubezpieczenia może być finansowana przez NFZ, ale konieczne jest wówczas uzyskanie decyzji wójta (burmistrza, prezydenta) gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania pacjenta.
O taką decyzję może wnioskować sam pacjent, organ gminy lub oddział wojewódzki NFZ. W przypadkach nagłych, gdy pomoc musi być udzielona natychmiast, wniosek o objęcie ubezpieczeniem musi złożyć placówka, która przyjęła chorego. Decyzja o objęciu ubezpieczeniem zachowuje ważność przez 90 dni od daty wydania lub od daty rozpoczęcia udzielania świadczeń zdrowotnych. W przypadku konieczności dłuższego korzystania z opieki medycznej, niezbędne jest ponowne wystąpienie z wnioskiem o wydanie kolejnej decyzji.
Jeżeli chodzi o o zwrot nienależnie opłaconych składek, to należy złożyć wniosek o stwierdzenie przez ZUS, że składki zostały nienależnie opłacone. W przypadku nienależnie opłaconych składek, w stosunku do których nastąpiło przedawnienie ich zwrotu (tj. upłynęło 5 lat, od daty ich opłacenia lub otrzymania zawiadomienia o nadpłacie), Zakład z urzędu może zaliczyć je na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych składek. Przedawnienie prawa do zwrotu nienależnie opłaconych składek, dla których bieg przedawnienia rozpoczął się przed 1 stycznia 2012r., stosuje się 5 letni okres przedawnienia liczony od 1 stycznia 2012r., chyba że przedawnienie liczone zgodnie z przepisami obowiązującymi do 31 grudnia 2011r. nastąpiłoby wcześniej.
Płatnik składek może również złożyć wniosek o dokonanie zwrotu, ustalonej we własnym zakresie nadpłaty. Zgodnie z art. 41 ust. 6 i 7a oraz art. 47 ust. 3 ustawy, płatnik składek, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w imiennym raporcie miesięcznym, jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni imienny raport miesięczny korygujący, a wraz z nim deklarację rozliczeniową korygującą, w formie nowych dokumentów zawierających wszystkie prawidłowe informacje. Nie bez znaczenia jest fakt, że do czasu złożenia przez płatnika składek dokumentów korygujących poświadczających, że składki opłacono nienależnie nie można stwierdzić „nadpłaty” i dokonać jej zwrotu. W związku z powyższym, gdy płatnik złoży wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek bez złożenia poprawnych dokumentów rozliczeniowych, ZUS wzywa płatnika do ich złożenia w terminie 7 dni, pod rygorem wydania decyzji odmawiającej zwrotu nadpłaty. W przypadku, gdy płatnik złoży prawidłowe dokumenty w terminie, dokonywany jest zwrot nienależnie opłaconych składek. Natomiast jeżeli płatnik nie złoży prawidłowych dokumentów w wyznaczonym terminie, wydawana jest decyzja o odmowie dokonania zwrotu.
Reasumując, w naszej ocenie winien Pan dokonać ustalenia, w jakim zakresie może Pan zostać zobowiązany do zwrotu kosztów udzielonych świadczeń. Chodzi o ustalenie wszelkiej pomocy jaka była świadczona z ubezpieczenia, do którego nie był Pan uprawniony, w tym wartości tych świadczeń (obejmuje to także korzystanie z dofinansowania do zakupu leków). Wówczas powinien Pan oszacować wartość ewentualnego zwrotu nadpłaty, choć należy zaznaczyć, że obie te spraw nie są ze sobą związane, bo z formalnego punktu widzenia powinien Pan wystąpić o zwrot nadpłaty oraz ew. ponieść koszty nieopłaconych świadczeń medycznych.
