Zgodnie z art. 98a ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku, o gospodarce nieruchomościami, jeżeli w wyniku podziału nieruchomości dokonanego na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego, który wniósł opłaty roczne za cały okres użytkowania tego prawa, wzrośnie jej wartość, wójt, burmistrz albo prezydent miasta może ustalić, w drodze decyzji, opłatę adiacencką z tego tytułu.
Z przepisu powyższego wynika jednoznacznie, że opłata adiacencka może być naliczona w związku ze wzrostem wartości nieruchomości. Takie rozumienie tego przepisu jest zgodne z definicją legalną wskazaną w art. 4 pkt. 11 ustawy o gospodarce nieruchomościami, określona została definicja opłaty adiacenckiej. Opłata ta jest rozumiana jako opłata ustalona w związku ze wzrostem wartości nieruchomości spowodowanym budową urządzeń infrastruktury technicznej z udziałem środków Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi, albo opłatę ustaloną w związku ze scaleniem i podziałem nieruchomości, a także podziałem nieruchomości.
Tym samym opłata może być naliczona, po pierwsze w przypadku dokonania podziału nieruchomości (nie ma znaczenia w świetle przepisów, co legło u podstaw podziału), a po drugie w sytuacji gdy w wyniku takiego podziału nastąpił wzrost wartości nieruchomości. Jeżeli zostaną spełnione te dwie przesłanki, gmina może naliczyć opłatę adiacencką.
Wysokość stawki procentowej opłaty adiacenckiej ustala rada gminy, w drodze uchwały, w wysokości nie większej niż 30 % różnicy wartości nieruchomości. Ustalenie opłaty adiacenckiej może nastąpić w terminie 3 lat od dnia, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale stało się prawomocne.
Wartość nieruchomości przed podziałem i po podziale określa się według cen na dzień wydania decyzji o ustaleniu opłaty adiacenckiej. Stan nieruchomości przed podziałem przyjmuje się na dzień wydania decyzji zatwierdzającej podział nieruchomości, a stan nieruchomości po podziale przyjmuje się na dzień, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale stało się prawomocne, przy czym nie uwzględnia się części składowych nieruchomości. Przede wszystkim należy zaznaczyć, że opłatę adiacencką można ustalić tylko, jeżeli wartość nieruchomości wzrośnie w wyniku jej podziału. Jedynym zatem czynnikiem podlegającym badaniu przez rzeczoznawcę majątkowego może być tylko okoliczność podziału nieruchomości. Inne czynniki, jak np. zmiana przeznaczenia nieruchomości, nie mogą mieć wpływu na określenie wzrostu wartości nieruchomości objętej wyceną. Opłata adiacencka może zostać ustalona zarówno w sytuacji, gdy dla nieruchomości podlegającej podziałowi został uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, jak również gdy dla nieruchomości została wydana decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z siedzibą w Gdańsku z dnia 11 stycznia 2012 roku sygn. akt II SA/Gd 857/11
Reasumując, jeżeli w wyniku podziału wartość nieruchomości wzrosła wówczas wójt, burmistrz albo prezydent miasta może ustalić, w drodze decyzji, opłatę adiacencką z tego tytułu. W innych przypadkach opłata taka nie powinna być naliczona.
