W kwietniu b. roku pomiędzy Spółką (sprzedawca) a instytucją publiczną (kupujący) została zawarta umowa sprzedaży mebli. Zgodnie z postanowieniami umowy sprzedawca dostarczył meble w lipcu 2007 roku. Kupujący zapłacić miał za dostarczone meble w terminie dwóch tygodni od momentu dostawy. W ustalonym terminie instytucja nie wywiązała się z zobowiązaniami wynikającego z umowy sprzedaży, motywując to tym, że nie dostała dotacji z budżetu państwa zgodnie z planem finansowym. Umowa sprzedaży także przewidywała odsetki umowne w wysokości 10% rocznie, jeżeli kupujący nie zapłaci w terminie. Sprzedawca w październiku b. roku zawiadomił rzecznika dyscypliny finansów publicznych o zadłużeniu i odsetkach umownych 75tys. zł. z prośbą o ukaranie instytucji za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Proszę o zbadanie stanu prawnego w tej sprawie.
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych reguluje ustawa z dnia 17 grudnia 2004 roku, o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (dalej ustawa). Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy, naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niewykonanie zobowiązania jednostki sektora finansów publicznych, którego skutkiem jest zapłata odsetek, kar lub opłat.
Naruszenie dyscypliny finansów publicznych musi być zawinione, tzn. musi wystąpić wina osoby odpowiedzialnej, np. poprzez przekroczenie lub niedopełnienie obowiązków, którego skutkiem jest w tym przypadku powstanie obowiązku zapłaty odsetek. Odpowiedzialność jest ponoszona zarówno za umyślne, jak i nieumyślne naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Przy czym, naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest popełnione umyślnie, jeżeli sprawca miał zamiar je popełnić, to jest chciał je popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia na to się godził.
Natomiast naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest popełnione nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia popełnił je jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia naruszenia dyscypliny finansów publicznych przewidywał albo mógł przewidzieć. Nieświadomość tego, że działanie lub zaniechanie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych, nie wyłącza odpowiedzialności, chyba że nieświadomość była usprawiedliwiona.
Kluczowe zatem w tej sprawie jest ustalenie zawinienia sprawcy, czyli jednego z podstawowych elementów odpowiedzialności. Z opisanego stanu faktycznego wynika, że środki na realizację zawartej umowy były zaplanowane w planie finansowym instytucji publicznej. Stąd osoba, która zawierała umowę (zaciągnęła zobowiązanie) nie miała powodów przypuszczać aby umowa w zakresie zapłaty za dostarczone meble nie została wykonana. Nie można zatem naszym zdaniem w takim przypadku mówić o zawinionym działaniu, chyba że inne okoliczności wskazywały na to, że w terminie zapłaty środków tych nie będzie, co spowoduje powstanie obowiązku zapłaty odsetek. Należy zaznaczyć, że określenie w umowie odsetek umownych jest korzystniejsze dla instytucji niż brak takiego zapisu, albowiem w takim przypadku kontrahent mógłby się domagać odsetek ustawowych, które wynoszą 11,5% w skali roku, czyli więcej niż odsetki umowne.
Ostateczna decyzja będzie jednak należała do organu prowadzącego postępowanie, który jest obowiązany do wyczerpującego zebrania i wszechstronnego rozpatrzenia materiału dowodowego. Tylko mając zebrane materiały dowodowe w tej sprawie, można podjąć obiektywną decyzję. Nie mniej jednak, w przypadku gdyby organ I instancji podjął niekorzystną decyzję, która została by utrzymana przez organ odwoławczy, na prawomocne orzeczenia i postanowienia Głównej Komisji Orzekającej (II instancja) kończące postępowanie przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Wniesienie skargi wstrzymuje wykonanie prawomocnego orzeczenia w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych. W postępowaniu administracyjnym niezawisły sąd rozpoznaje sprawę na podstawie zebranych w sprawie dowodów.
Na koniec informacja o karach za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Katami takimi są:
1. upomnienie;
2. nagana;
3. kara pieniężna;
4. zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.
Karę pieniężną wymierza się w wysokości od jednokrotności do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych – obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego – należnego w roku, w którym doszło do tego naruszenia.
