Nie zawsze utwór chroniony jest przez prawo autorskie

Zgodnie z przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 roku, utworem w rozumieniu prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Do powstania ochrony dzieła na gruncie prawa autorskiego niezbędne jest aby powstało ono jako uzewnętrzniony rezultat pracy człowieka (postać materialna), który stanowi przejaw działalności twórczej oraz miało ono indywidualny charakter. Dopiero łączne spełnienie wszystkich tych cech pozwala na zakwalifikowanie określonego wytworu niematerialnego jako przedmiotu prawa autorskiego. Przepisy nie wymagają natomiast, by utwór pojawił się w obrocie lub by nadawał się do zwielokrotnienia. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 21.03.1938 roku sygn. akt II C 2531/37 stwierdził, że każda twórczość umysłowa bez względu na to, czy chodzi o twórczość opartą na ściśle samoistnym pomyśle, czy też opartą na naśladownictwie już istniejących dzieł, doznaje ochrony prawnej, byleby, w swoim ostatecznym wyniku w swej zewnętrznej formie, wykazała znamiona wyróżniające ją od innych dzieł osobliwością pomysłu i umiejętnością tematu. Jeżeli zatem są spełnione powyższe przesłanki możemy mówić o utworze na gruncie prawa autorskiego, a co za tym idzie z objęciem takiego utworu ochroną prawną. Utwór podlega ochronie z chwilą jego uzewnętrznienia w jakiejkolwiek postaci umożliwiającej jego odbiór przez inne osoby poza autorem, stąd też dla prawno – autorskiej ochrony utworu nie ma znaczenia, w jaki sposób dokonujący naruszenia wszedł w jego posiadanie lub też, w jaki sposób utwór do niego dotarł[1].

Należy pamiętać jednak, że nie wszystkie przejawy twórczej działalności człowieka podlegają ochronie prawa autorskiego. Zgodnie z art. 4 Prawa autorskiego, mimo zaistnienia powyższych przesłanek, nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:

Z powyższego przepisu wynika, że nie podlegają ochronie prawnej m. in. urzędowe dokumenty. Przepisy prawa autorskiego nie precyzują tego pojęcia, jednakże w celu jego interpretacji można skorzystać z definicji zawartych w innych aktach prawnych. Z treści przepisu art. 115 § 14 k.k. (kodeksu karnego) wynika, że dokumentem jest każdy przedmiot lub zapis na komputerowym nośniku informacji, z którym związane jest określone prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne. Kodeks postępowania administracyjnego wprost wskazuje na pojęcie dokumentu urzędowego w treści art. 76 k.p.a., stwierdzając że dokumenty urzędowe są sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania. Podobna definicja użyta została w treści art. 244 § 1 k.p.c. (kodeksu postępowania cywilnego). Z powyższych przepisów można wyciągnąć wniosek, ze ochronie prawnej nie podlegają dokumenty sporządzone we właściwej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe, jeżeli dokumenty te powstały w zakresie ich działania. Chodzi zatem tutaj o wszelkie decyzje administracyjne, orzeczenia sądowe[2], akta stanu cywilnego, zaświadczenia, formularze, uzasadnienia orzeczeń sądowych i administracyjnych, interpretacje przepisów podatkowych wydawane przez ministra finansów, decyzje podatkowe, obwieszczenia, pouczenia, komunikaty, które zgodnie z art. 4 Prawa autorskiego nie podlegają ochronie prawnej jako utwory w rozumieniu prawa autorskiego, co nie wyklucza ich ochrony na mocy innych przepisów, np. z uwagi na treści zawarte w tych dokumentach.

Z utworu w rozumieniu Prawa autorskiego, który podlega ochronie prawnej można korzystać w zakresie określonym w przepisach Prawa autorskiego, w szczególności zgodnie z art. 23 ust. 1 Prawa autorskiego, bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. W tym zakresie warto także odnieść się do treści art. 9 k.p.c. zgodnie z którym, rozpoznawanie spraw odbywa się jawnie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Strony i uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać akta sprawy i otrzymywać odpisy, kopie lub wyciągi z tych akt.

Reasumując, w opisanym stanie faktycznym należy stwierdzić, że złożony jako dowód w sprawie dokument lub opinia, nie tylko winna być dostępna dla stron tego postępowania, ale strona przewina może wnosić o otrzymanie odpisu lub kopii takiego dokumentu. Jeżeli dokument ten ma charakter twórczy i może być on objęty ochrona prawną na mocy prawa autorskiego, to w ramach dozwolonego użytku może on być dalej nieodpłatnie udostępniany. Należy także zaznaczyć, że można powołać się na taki dokument, który został dopuszczony jako dowód w innej sprawie, jednakże o tym czy sąd w innym postępowaniu dopuści taki dowód, decyduje swobodna ocena dowodów dokonana przez sąd. Naszym zdaniem nie może Pani w żaden sposób ograniczyć możliwości korzystania z przygotowanego dokumentu (zakładając, że jest on utworem w rozumieniu Prawa autorskiego) w ramach toczącego się postępowania oraz w granicach dozwolonego użytku. Tym bardziej każda osoba będzie mogła się powołać na rozstrzygniecie zapadłe w postępowaniu, w którym jest Pani stroną.

---

[1] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, który zapadł 14 marca 2006 roku sygn. akt VI ACa 1012/2005

[2] Zgodnie z postanowieniem Sadu Najwyższego z dnia 14.04.2008 roku sygn. akt II PZ 3/08 protokół posiedzenia sądu, na którym doszło do ogłoszenia wyroku, jest dokumentem urzędowym